19세기 후반~20세기 초 베트남의 ‘新書’ 수용 = 초기 개혁운동의 기원과 관련하여

다국어 초록 (Multilingual Abstract)

This study aims at examining the origin of the Vietnamese Reform Movement on the basis of understanding the ‘New Books’ as an East Asian intellectual trend.
Colonization attempts facilitated the exchanges between the Asian countries. Policies that arose from the colonial powers’ needs for economic expansion enlarged Asia’s ground for activity, making communication between diverse parts of the Asian world faster and easier. Hence, events occurring in China were able to have a more direct repercussion over the East Asian society on a large scale.
The Western impact on China and the Sino-Japanese War widened the Chinese intellectuals’ vision. They realized China’s weakness in the face of Western and Japanese military intrusions and felt the need to transform their country into a prosperous ‘modern’ nation. Therefore, Chinese reformists began to develop journalism and translate numerous European and Japanese works in order to introduce their compatriots to the various fields of Western sciences and ideas.
It also so happens that this intellectual current contributed to the formation of the Vietnamese reform movement. Data now available is not helpful about precisely when Chinese reformist writings first entered Vietnam. However, Ðao Nguyen Ph?’s bibliographical list shows that the ‘New Learning’ came from very diverse sources such as books, periodicals, maps, illustrated magazines, drawings etc.
But what is the meaning of this phenomenon? In order to understand what was meant by the progressive intellectual movement, it is important to take into account when and how the ‘New Books’ affected Vietnamese readers born between the 1860s and 1900s.
From the late 19th century, chemistry, mechanics, physics, pharmacy and social sciences provided a way for Vietnamese to access new educational methods and intellectual tools, barely known until then. The ‘New Books’ introduced in the early 20th century were written by authors and translators of various nationalities: Western, Japanese and Chinese. In particular, Chinese reformists’ works began to substantially enter Vietnam after the Hundred Days’ Reform. After this reform and the Boxer Rebellion of 1900, Vietnamese intellectuals started to become conscious that they had entered a new epoch, and as a result, a growing interest in Western sciences spread throughout the country. It was at this time that books and newspapers of Kang Youwei and Liang Qichao penetrated even deeper into Vietnamese society. That’s why the ‘New Books’ was able to give great impetus to the Vietnamese intellectual evolution, as showed in Duy Tan h?i, đong Du movement, đong Kinh Ngh?a Th?c etc.

목차 (Table of Contents)

• Ⅰ. 머리말
• Ⅱ. 서적 수용의 전통과 19세기 후반 ‘新書’의 출현
• Ⅲ. 20세기 초 ‘新書’의 양상
• Ⅵ. 맺음말
• 참고문헌

참고문헌 (Reference)

1 張朋園, "梁啓超與淸季革命" 中央硏究院近代史硏究所 1982

2 황현, "역주 梅泉野錄" 문학과지성사 2005

3 김유리, "서원에서 학당으로" 한국학술정보 2007

4 윤대영, "김영건(金永鍵)의 베트남 연구 동인(動因)과 그 성격: 1930-40년대, 그의 “전변무상(轉變無常)”한 인생 역정과 관련하여" 한국동남아학회 19 (19): 57-100, 2009

5 金允植, "雲養集(韓國文集叢刊 328)" 民族文化推進會 2004

6 金允植, "續陰晴史 (韓國史料叢書第十一)" 國史編纂委員會 1960

7 "皇城新聞" 韓國文化開發社 1971

8 "淸議報" 中華書局 1991

9 조병한, "淸末 중국의 變革사조와 근대日本 인식―黃遵憲과 康有爲를 중심으로―" 한국사학회 (88) : 93-150, 2007

10 徐右春, "民國人物大辭典" 河北人民出版社 1991

11 "東方雜誌" 商務印書館

12 "日俄戰紀" 商務印書館

13 實藤惠秀, "方書華譯の槪觀" 2 : 1940

14 "新民叢報" 藝文印書館 1966

15 汤志钧, "康有爲政論集" 中华书局 1981

16 吳天任, "康有爲先生年譜" 藝文印書館 1984

17 左宗棠, "左宗棠全集" 岳麓书社 1996

18 金永鍵, "安南人의 思想과 그 傾向: 現地通信" 3 (3): 1941

19 서울대학교 중앙도서관, "奎章閣圖書中國本綜合目錄" 1982

20 狹間直樹, "共同硏究 梁啓超: 西洋近代思想受容と明治日本" みすず 1999

21 劉仁善, "中越關係와 朝貢制度" 114 : 1987

22 張靜廬, "中國近代出版史料" 中華書局 1957

23 張靜廬, "中國的新聞紙" 光華書局 1928

24 白石昌也, "ベトナム民族運動とアジア" 巖南堂書店 1993

25 Chương Thâu, "Ảnh hưởng của Phan Bội Châu đối với một số tổ chức cách mạng Trung Quốc" 55 : 1963

26 "Đại Nam đồng văn nhật báo(大南同文日報)"

27 Quốc sử quán triều Nguyễn, "Đại Nam nhất thống chí(大南一統志)" Huế, Nxb. Thuận Hóa 1997

28 Chương Thâu, "Đông Kinh Nghĩa Thục và phong trào cải cách văn hóa đầu thế kỷ XX" Hà Nội, Nxb. văn hóa thông tin 1997

29 Lê Quý Ðôn, "Ðại Việt thông sử (大越通史, 1749)"

30 "Ðại Nam thực lục chính biên(大南寔錄正編),đệ tứ kỷ (第四紀)"

31 "Ðại Nam thực lục chính biên(大南寔錄正編), đệ tam kỷ (第三紀)"

32 "Ðại Nam thực lục chính biên(大南寔錄正編), đệ nhị kỷ (第二紀, 1861)"

33 "Ðại Nam thực lục chính biên(大南寔錄正編), đệ nhất kỷ (第一紀, 1848)"

34 "Ðại Nam thực lục chính biên(大南寔錄正編), đệ lục kỷ phụ biên (第六紀 附篇)"

35 "Ðại Nam chính biên liệt truyện sơ tập(大南正編列傳初集, 1889)"

36 "Ðại Nam chính biên liệt truyện nhị tập(大南正編列傳二集)"

37 Ðặng Thai Mai, "Văn thơ cách mạng Việt Nam đầu thế kỷ XX (1900-1925)" Hà Nội, Nhà xuất bản văn học 1961

38 Nguyễn Thuật, "Vãng Tân nhật kí(往津日記), 香港" 中文大學 1980

39 Lê Quý Ðôn, "Vân đài loại ngữ(蕓臺類語, 1773), Sài Gòn, Tủ sách cổ văn, 1972-1973"

40 Phạm Thế Ngũ, "Việt Nam văn học sử: giản ước tân biên" Glendale, California, Ðại Nam, post 1975

41 Nguyễn Thế Anh, "Việt Nam dưới thời Pháp đô hộ, Sài Gòn, Trung tâm sản xuất học liệu"

42 Nhữ Bá Sĩ, "Viêt hành tạp thảo(粤行雜草)" 179 (179):

43 Marr, David G., "Vietnamese anticolonialism, 1885-1925" University of California 1971

44 Smith, Ralph, "Viet-Nam and the West" Cornell University Press 1968

45 Nguyển Quang Thắng, "Từ điền tác gia Việt Nam" Hà Nội, Nxb. văn hóa 1999

46 Đinh Xuân Lâm (chủ biên), "Tân thư và xã hội Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX" Hà Nội, Nxb. chính trị quốc gia

47 "Trung tâm Lưu trữ quốc gia I (베트남제일당안관), Fonds de la Résidence supérieure du Tonkin"

48 "The ‘New Books’ as an Origin of the Vietnamese Reform"

49 Duiker, William J., "The Rise of Nationalism in Vietnam, 1900-1941" Cornelle University Press 1976

50 Trần Văn Giáu, "Sự phát triển của tư tưởng ở Việt Nam" Hà Nội, Nxb. khoa học xã hội, tập 1 1973

51 Đinh Thâm Nguyễn, "Studies on Vietnamese Language and Literature: A Preliminary"

52 Phan Bội Châu, "Phan Bội Châu niên biểu"

53 Boudarel, Georges, "Phan Boi Chau et la société vietnamienne de son temps" (199) : 1969

54 Phạm Quỳnh, "Nouveaux essais franco-annamites" Hué, Éditions Bui-Huy-Tin 1938

55 Mai Cao Chương, "Nguyễn Lộ Trạch, điều trần và thơ văn" Hồ Chi Minh, Nxb. khoa học xã hội 1995

56 Salmon, Claudine, "L’édition chinoise dans le monde insulindien (fin du XIXe siècle – début du XXe siècle), in Le livre et l’imprimerie en Extrême-Orient et en Asie du Sud"

57 Bastid, Marianne, "L’Éducation en Chine : tradition et révolution" 1 (1): 1973

58 Huang, Philip.C., "Liang Ch’i-ch’ao and Modern Chinese Liberalism" Univ. of Washington Press 1972

59 Youn Dae-Yeong, "Le Việt Nam vong quốc sử et les mouvements réformistes en Extrême-Orient" 17 : 2006

60 Lê Thánh Khôi, "Le Viet-Nam. Histoire et civilisation" Les Éditions de Minuit 1955

61 Vergnaud, Jean-François, "La penseé de Gu Yanwu (1613-1682), Essai de synthèse" Paris, EFEO 1990

62 Fairbank, John K., "La grande révolution chinoise, 1800-1989" Flammarion 1989

63 Wang Yunwu, "La Révolution du livre dans la Chine moderne, traduit et présenté par Jean-Pierre Drège et Hua Chang-ming" Paris, Publications orientalistes de France 1979

64 Drège, Jean-Pierre, "La Commercial Press de Shanghai, 1897-1949" Paris, Collège de France, Institut des Hautes Études Chinoise 1978

65 Langlet, Philippe, "L'ancienne historiographie d'État au Vietnam, Raisons d'être, conditions d'élaboration et caractères au siècle des Nguyễn" Paris, EFEO 1990

66 Quốc sử quán triều Nguyễn, "Khâm Ðịnh Việt sử thông giám cương mục(欽定越史通鑑綱目, 1884)" Hà Nội, Nhà xuất bản giáo dục 1998

67 Benette, Adrian Arthur, "John Fryer: The Introduction of Western Science and Technology into Nineteenth-Century" Harvard University 1967

68 Durand, Maurice, "Introduction à la littérature vietnamienne" Paris, G. P. Maisonneuve et Larose 1969

69 Trần Huy Liệu, "Hồi ký Trần Huy Liệu" Hà Nội, Nxb. khoa học xã hội 1991

70 Huỳnh Thúc Kháng, "Huỳnh Thúc Kháng tự truyện" Huế, Nxb. Anh Minh 1963

71 Huỳnh Văn Tòng, "Histoire de la presse vietnamienne des origines à 1930, Thèse 3e cycle" Paris Sorbonne 1971

72 Hummel, Arthur W., "Eminent Chinese of the Ch’ing Period (1644-1912)" United States Government Printing Office 1943

73 Rankin, Mary Backus, "Early Chinese Revolutionaries: Radical Intellectuals in Shanghai and Chekiang, 1902-1911" Harvard University Press 1971

74 Nguyen Tri, Chrisitine, "Culture lettrée et pédagogie occidentale en Chine"

75 "Courrier d'Haïphong"

76 Chesneaux, Jean, "Contribution à l’histoire de la nation vietnamienne" Paris, Édition Sociales 1955

77 De Francis, John, "Colonialism and Language Policy in Viet Nam" Mouton Publishers 1977

78 "Bulletin de l'EFEO, tome II, n° 4 (octobre - décembre 1902)"

79 Boorman, Howard L, "Biographical Dictionary of Republican China" London, Columbia Univ. Press 1967

80 Cohen, Paul A., "Between Tradition and Modernity: Wang T’ao and Reform in Late Ch’ing China" Harvard University Press 1974

81 "Archives d’Outre-Mer, Fonds du Gouvernement Général de l’Indochine"

82 "Archives du ministère des Affaires étrangères de la France, Nouvelle Série"

83 윤대영, "20세기 초 베트남 지식인들의 동아시아 인식- 連帶意識과 自民族中心主義 分析을 中心으로" 동아연구소 (53) : 327-360, 2007

84 윤대영, "19세기 후반 응우옌 쯔엉 또(Nguyễn Trường Tộ)의 개혁 논의와 응우옌(Nguyễn) 왕조의 대응" 역사학회 (206) : 211-243, 2010

85 최병욱, "19세기 전반(1823-1847) 베트남의 동남아시아 관선무역" 2000

86 최병욱, "19세기 베트남 관선의 광동(廣東) 왕래 시말" 한국동남아학회 21 (21): 1-42, 2011